Η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης
Σκοπός της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι η δημιουργία εμβρύων στο εργαστήριο από το γενετικό υλικό του ζεύγους, με στόχο την επιτυχή κατάληξη της εγκυμοσύνης μετά την εμβρυομεταφορά στη μήτρα της γυναίκας.
Η διαδικασία αποτελείται από τα εξής βήματα:
- Πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας: είναι η διαδικασία κατά την οποία η γυναίκα λαμβάνει την αγωγή των ενέσεων με σκοπό να διεγερθεί η ωοθήκη της και να παράξει περισσότερα του ενός ωαρίου που παράγεται στον φυσικό της κύκλο. Η λήψη των ειδικών ορμονών γίνεται καθημερινά από την 1η-2η μέρα της περιόδου, μέχρι την ημέρα που τα ωοθυλάκια σχηματιστούν σε μέγεθος, περίπου 18-22 εκατοστά κατά μέσο όρο. Αυτή η διαδικασία παρακολουθείται ανά περίπου 2 ημέρες με υπερηχογράφημα και μέτρηση μίας ορμόνης, της οιστραδιόλης, και συνολικά καταμετράται 4 με 5 φορές μέχρι τη μέρα της ωοληψίας.
- Ωοληψία-συλλογή του σπέρματος: είναι η στιγμή που συλλέγουμε τα ωάρια από τις ωοθήκες διακολπικά, με μία απλή διαδικασία. Παρέχουμε ήπια νάρκωση και καλή αναλγησία, και διακολπικά με τη βοήθεια του υπερήχου, με μία πολύ λεπτή βελόνα αναρροφάμε το υγρό από τα ωοθυλάκια. Μέσα σε αυτό το υγρό βρίσκεται το κάθε ωάριο, το οποίο και παραδίδεται στους εμβρυολόγους μας. Παράλληλα ο σύντροφος, μας δίνει το σπέρμα με εκσπερμάτιση, είτε στο δικό του χώρο είτε σε ειδικό χώρο στην μονάδα.
- Γονιμοποίηση στο εργαστήριο: αυτή η διαδικασία είναι καθαρά εργαστηριακή και γίνεται από τους εμβρυολόγους στο ειδικό εργαστήριο που βρίσκονται όλα τα κατάλληλα μέσα για το βέλτιστο αποτέλεσμα. Αφού τα ωάρια καθαριστούν και το σπέρμα επεξεργαστεί για να απομονωθούν τα πιο κατάλληλα σπερματοζωάρια, τοποθετούνται όλα μαζί σε ειδικά “πιατάκια” με καλλιεργητικά υλικά, όπου πραγματοποιείται η γονιμοποίηση (απλό IVF).
Σε κάποιες περιπτώσεις που υπάρχει αδύναμο σπέρμα ή έχουμε μικρό αριθμό ωαρίων επιλέγεται από τους εμβρυολόγους η τεχνική της μικρογονιμοποίησης-ICSI όπου κάτω από ειδικό μικροσκόπιο επιλέγεται το καλύτερο σπερματοζωάριο και γίνεται απευθείας η γονιμοποίηση του ωαρίου. Μετά τη γονιμοποίηση, τα έμβρυα καλλιεργούνται στις κατάλληλες συνθήκες στο εργαστήριο, μέχρι να είναι έτοιμα για τη μεταφορά τους πίσω στη μήτρα της γυναίκας. Η διαδικασία αυτή γίνεται μέσα σε ειδικούς μίνι-επωαστές, με τη βοήθεια ειδικών καλλιεργητικών μέσων.
- Εμβρυομεταφορά: πρόκειται για το τελευταίο στάδιο της εξωσωματικής δηλαδή τη μεταφορά και την τοποθέτηση των επιλεγμένων εμβρύων εντός της ενδομητρικής κοιλότητας. Η πράξη αυτή γίνεται συνήθως 48 ή 72 ώρες μετά την ωοληψία (δεύτερη ή τρίτη ημέρα καλλιέργειας). Εάν τα έμβρυα έχουν καλλιεργηθεί μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης, η εμβρυομεταφορά πραγματοποιείται την πέμπτη ή έκτη ημέρα.
Η διαδικασία είναι πολύ απλή, μικρή σε διάρκεια και δεν απαιτεί νάρκωση ή αναλγησία. Ολοκληρώνοντας τη διαδικασία, η γυναίκα ακολουθεί ορμονική υποστήριξη δια του στόματος και αναμένουμε το θετικό τεστ της επιτυχίας μετά από 12 μέρες.
Εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο
Μπορεί η πρώτη επιτυχημένη εξωσωματική γονιμοποίηση που πραγματοποιήθηκε το 1978 να έγινε με τη μέθοδο του φυσικού κύκλου, αλλά από τότε στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης γινόταν κατά βάση με διέγερση των ωοθηκών. Και η εν λόγω μέθοδος επικράτησε, γιατί η χρήση των εξωγενών γοναδοτροπινών αύξησε σημαντικά τον αριθμό των ανακτώμενων ωαρίων, κάτι που με τη σειρά του οδήγησε σε μεγαλύτερο αριθμό εμβρύων και κατ’ επέκταση σε υψηλότερα ποσοστά επιτυχημένης κύησης.
Όταν λέμε «εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο» εννοούμε την παρακάτω διαδικασία:
- Παρακολούθηση του ενός ωοθυλακίου που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια του κύκλου
- Παρακέντηση του ωοθυλακίου
- Ανάκτηση του ωαρίου
- Γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπέρμα του συντρόφου
- Μεταφορά του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα
Η εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο: απευθύνεται σε όλες τις γυναίκες που δεν δύνανται ή δεν θέλουν για οποιοδήποτε λόγο να υποβληθούν σε διέγερση των ωοθηκών. Την ίδια στιγμή, απευθύνεται και στις γυναίκες εκείνες οι οποίες έχουν ήδη υποβληθεί σε μεγάλο αριθμό προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης, με τη λήψη υψηλών δόσεων ορμονών, αλλά χωρίς καμία επιτυχία. Ως εκ τούτου, οι συγκεκριμένες γυναίκες μπορούν να καταφύγουν σε IVF με τη μέθοδο του φυσικού κύκλου, αφού η διέγερση των ωοθηκών έχει αποδειχτεί ότι δεν μπορεί να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα για εκείνες.
Όσον αφορά στις πιθανότητες εγκυμοσύνης που έχει μία εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, το ποσοστό γυναικών που φτάνουν σε εμβρυομεταφορά με τη μέθοδο του φυσικού κύκλου, είναι μία στις τρεις.
Αυτό συμβαίνει είτε γιατί η γυναίκα το συγκεκριμένο μήνα δεν έχει ωορρηξία, είτε γιατί το ωάριο δεν γονιμοποιείται ή γιατί το ωάριο μπορεί να μην είναι καλής ποιότητας, ώστε να επιτρέψει στο ζευγάρι να προχωρήσει στην εμβρυομεταφορά.
Από την άλλη, οι πιθανότητες ανά εμβρυομεταφορά μπορεί να φτάσουν ακόμα και το 40% -πολύ δυνατό ποσοστό αν σκεφτούμε ότι η πιθανότητα επιτυχημένης κύησης με την κλασική μέθοδο εξωσωματικής γονιμοποίησης κυμαίνεται μεταξύ 25 και 35%.
Εκτός από το παραπάνω, επίσης σημαντικό πλεονέκτημα της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε φυσικό κύκλο, είναι το γεγονός ότι σε ασθενείς με φτωχή ανταπόκριση, η συγκεκριμένη μέθοδος θα μπορούσε να αποδώσει πιο ποιοτικά ωάρια, τα οποία προέρχονται από το φυσικά επιλεγμένο ωοθυλάκιο, και να επιτύχει τη μεταφορά του εμβρύου σε ένα ενδομήτριο, το οποίο δεν έχει επηρεαστεί από τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων, που προϋποθέτει η κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση.
Ολοκληρώνοντας με τα πλεονεκτήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε φυσικό κύκλο, εκτός από την απουσία λήψης ορμονών για τη διέγερση των ωοθηκών, πρέπει να τονίσουμε και το σαφώς χαμηλότερο κόστος, όπως και την ελαττωμένη έως μηδενική πιθανότητα πολύδυμων κυήσεων.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό και ανεκτίμητο πλεονέκτημα για μία γυναίκα είναι ότι σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να μείνει έγκυος με έναν πιο «φυσικό» τρόπο, χωρίς την περίπλοκη, αγχωτική και συχνά επίπονη -κυρίως ψυχολογικά- διαδικασία της κλασικής μεθόδου εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Υπογονιμότητα και Εξωσωματική Γονιμοποίηση: Η ψυχολογία του ζευγαριού
Η εξωσωματική θεραπεία είναι μια αποτελεσματική θεραπεία σε ένα κοινό, πλέον, πρόβλημα. Συνοδεύεται όμως από στρες και έντονη συναισθηματική φόρτιση για τον καθένα από τους επίδοξους γονείς, συναισθήματα που αν δεν επεξεργαστούν μπορούν να λειτουργήσουν αρνητικά ατομικά, στο ζευγάρι, αλλά και στο αποτέλεσμα της θεραπείας.
Εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρουν ότι περίπου το 15% του γενικού πληθυσμού αφορά σε υπογόνιμα ζευγάρια, ενώ το 10% εξ αυτών είναι σε αναπαραγωγική ηλικία. Οι τεχνικές υποβοήθησης της αναπαραγωγής έχουν δώσει λύση σε πολύ μεγάλο αριθμό ζευγαριών που είχαν μικρές ή ανύπαρκτες ελπίδες τεκνοποίησης, προσφέροντας σημαντικά ποσοστά επιτυχίας. Τα ποσοστά της υπογονιμότητας δείχνουν ότι αποτελεί πλέον ένα συνηθισμένο ιατρικό πρόβλημα και αντιμετωπίζεται συνήθως ως προς αυτό το σκέλος του, δηλαδή ως προς την οργανική πλευρά του προβλήματος. Τα υπογόνιμα ζευγάρια όμως, βιώνουν μια πολύ μεγάλη συναισθηματική δυσκολία μέχρι να πάρουν την απόφαση για εξωσωματική γονιμοποίηση αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής.
Πριν φτάσει το ζευγάρι να υποβληθεί σε θεραπεία γονιμότητας έχει περάσει μια επώδυνη περίοδο προσπαθειών χωρίς αποτέλεσμα. Ο καθένας τους έχει βιώσει απογοήτευση, θυμό, ενοχές, χαμηλή αυτοεκτίμηση. Έχει απειληθεί η ταυτότητα και των δύο, οι προσδοκίες και τα θέλω τους από τον γάμο και τη ζωή τους, ο ρόλος τους σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, η σχέση μεταξύ τους και με όλους τους άλλους.
Όμως και κατά τη διάρκεια ενός προγράμματος εξωσωματικής γονιμοποίησης, σύμφωνα με τις περισσότερες έρευνες, το ζευγάρι -και ιδιαίτερα η γυναίκα βιώνει άγχος και κατάθλιψη, φόβο, αγωνία, ανυπομονησία, ενοχές, ενώ μεταξύ τους μπορεί να δημιουργηθεί συναισθηματική απομόνωση αλλά και σεξουαλική απόσταση.
Ειδικά σε περιπτώσεις μίας ή περισσοτέρων αποτυχημένων προσπαθειών, η σχέση του ζευγαριού μπαίνει σε μεγάλη δοκιμασία και μπορεί να απειληθεί ακόμα και η δέσμευση του ζευγαριού άρα η διατήρηση της υπάρχουσας διμελούς οικογένειας.
Γίνεται αντιληπτό ότι η ψυχολογική υποστήριξη, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του προγράμματος εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι σημαντική. Λαμβάνοντας υποστήριξη, το ζευγάρι θα επεξεργαστεί το πλήθος των συναισθημάτων, θα αποδεχτεί το πρόβλημα που υπάρχει, θα νιώσει ότι έχει ξανά τον έλεγχο της κατάστασης και θα μειώσει τον φόβο και το στρες, αντικαθιστώντας τα με αισιοδοξία και ρεαλισμό. Παράλληλα, θα βελτιώσει την μεταξύ τους σχέση, αποκαθιστώντας την επικοινωνία, βοηθώντας στην αποτελεσματική επίλυση συγκρούσεων και διατηρώντας τη συνοχή της συντροφικότητας και της συναισθηματικής ροής.
Είναι σημαντικό η υποστήριξη να λάβει μέρος σε επίπεδο ζευγαριού. Αν παρόλα αυτά, ο ένας από τους δύο αρνείται να μπει στη διαδικασία, τότε η υποστήριξη μπορεί να γίνει σε ατομικό επίπεδο.