Μαμά ετών 40. Και 41 και 42… περισσότερο από ποτέ πλέον συναντάμε γυναίκες που αποφασίζουν να γίνουν μητέρες μπαίνοντας στην πέμπτη δεκαετία της ζωής τους.
Οι εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, έδωσαν την ευκαιρία σε χιλιάδες γυναίκες την τελευταία δεκαετία να παρατείνουν τη δυνατότητα της μητρότητας πέρα από τα συνήθη βιολογικά όρια. Βέβαια η απόφαση για παιδί κοντά -ή και μετά- την ηλικία των 40 δεν αφορά μόνο σε γυναίκες που ανέβαλλαν την τεκνοποίηση λόγω επαγγελματικών λόγων αλλά και γυναίκες που αντιμετώπιζαν προβλήματα γονιμότητας και βρήκαν διέξοδο με την ανάπτυξη της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Είναι όμως τελικά η εγκυμοσύνη στα 40 μια “εύκολη” υπόθεση;
Η απάντηση είναι όχι. Αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι γυναίκα αυτής της ηλικίας δεν είναι σε θέση να φέρει εις πέρας μια φυσιολογικά εξελισσόμενη εγκυμοσύνη χωρίς κανένα πρόβλημα. Ιδιαίτερα αν πρόκειται για γυναίκα που έχει ήδη γίνει μητέρα νεότερη. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να παραβλέπουμε τις ιδιαίτερες συνθήκες που δημιουργεί η ηλικία της μέλλουσας μητέρας. Παρά την αλματώδη πρόοδο της ιατρικής, ο καμβάς καθορίζεται από βιολογικούς παράγοντες και εκεί υπάρχουν ακόμα περιορισμοί.
Βιολογική φθορά
Η γυναικεία γονιμότητα βρίσκεται στο ζενίθ της λίγο πριν τα 30. Από εκεί και πέρα, σταδιακά η παραγωγή ωαρίων μειώνεται ενώ αλλάζει και η ποιότητα των ωαρίων. Στα 37 και πέρα πλέον η γυναίκα έχει σημαντικά μικρότερες πιθανότητες να μείνει έγκυος χωρίς κάποια μέθοδο υποβοήθησης. Υπολογίζεται ότι στην ηλικία των 40 η πιθανότητα για φυσιολογική σύλληψη ανά κύκλο είναι μόλις 6% και αυτό αφορά γυναίκες που δεν αντιμετωπίζουν κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα.
Δεν πρέπει να συγχέουμε την φυσική κατάσταση μιας γυναίκας αυτής της ηλικίας με την ικανότητα της να συλλάβει φυσιολογικά. Προφανώς μια υγιής, με καλές συνήθειες διατροφής και άσκησης γυναίκα ξεκινά με θετικό πρόσημο τις προσπάθειες της όμως ο αναπαραγωγικός κύκλος δεν συνάδει απόλυτα με την καλή ή κακή φυσική κατάσταση του σώματος.
Πριν την απόφαση
Είναι προφανές ότι πριν την απόφαση για εγκυμοσύνη σε προχωρημένη βιολογική ηλικία, πρέπει να προηγηθεί ένας ενδελεχής έλεγχος στην υποψήφια μητέρα. Τεστ ΠΑΠ-μαστολογικός έλεγχος-θυρεοειδής αδένας-αρτηριακή πίεση και καρδιακή λειτουργία-έλεγχος σακχάρου και ινσουλίνης, είναι το βασικό πακέτο εξετάσεων που θα προηγηθούν κάθε προσπάθειας για σύλληψη.
Λογικά, έχει προηγηθεί ένα ικανό διάστημα ελεύθερων σεξουαλικών επαφών. Αν μετά από έξι μήνες δεν έχει προκύψει εγκυμοσύνη, είναι μονόδρομος η υιοθέτηση κάποιας μεθόδου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Ο εξειδικευμένος γιατρός είναι εκείνος που θα αντιληφθεί και θα προτείνει την κατάλληλη μέθοδο σε κάθε ζευγάρι. Η επιλογή της μεθόδου δεν εξαρτάται μόνο από την ηλικία της μέλλουσας μητέρας αλλά και από το αν υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα υπογονιμότητας εκτός του παράγοντα της ηλικίας που επίσης επηρεάζει τις πιθανότητες επιτυχίας και σε μία προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στα 40 το ποσοστό επιτυχούς εξωσωματικής γονιμοποίησης με χρήση των ωαρίων της γυναίκας είναι περίπου 12% και κατεβαίνει σχεδόν στο μισό για γυναίκες 44 ετών και άνω. Για αυτό το λόγο πολύ συχνά στις ηλικίες άνω των 40 προτιμάται η απόκτηση παιδιού με τη χρήση δανεικού ωαρίου που βελτιώνει σημαντικά τα ποσοστά επιτυχίας.
Μια “πολύτιμη” εγκυμοσύνη
Όταν προκύψει τελικά εγκυμοσύνη, εξακολουθούν να υπάρχουν ιδιαίτερες συνθήκες λόγω της ηλικίας της μητέρας; Ναι, θα απαντήσουμε.
Το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι κρίσιμο αφού σε αυτό το διάστημα συμβαίνουν οι περισσότερες αυτόματες αποβολές. Στατιστικά υπάρχει πιθανότητα 20% στις γυναίκες 40 ετών έναντι 10% που αφορά γυναίκες 22-25 ετών. Συνήθως τα αίτια της αυτόματης αποβολής είναι χρωμοσωμικές ανωμαλίες του εμβρύου. Η ηλικία της γυναίκας επηρεάζει τις πιθανότητες και κρίνεται απαραίτητη η συστηματική παρακολούθηση ιδίως για την ύπαρξη τρισωμίας 21. Αν και η αμνιοπαρακέντηση είναι μια ακριβής και αξιόπιστη εξέταση, εμπεριέχει μια μικρή πιθανότητα αύξησης του ποσοστού αποβολής. Για αυτό τον λόγο, δεν προτείνεται συστηματικά. Για τον προληπτικό έλεγχο της τρισωμίας 21, διενεργείται εξέταση μέτρησης της αυχενικής διαφάνειας του εμβρύου που σε συνδυασμό με τους ορμονικούς δείκτες και την ηλικία της μητέρας, επιτρέπει την αξιολόγηση του κινδύνου για εμφάνιση του συνδρόμου. Σε περίπτωση που τα αποτελέσματα δώσουν μεγάλες πιθανότητες, προτείνεται προγεννητικός έλεγχος με βιοψία τροφοβλάστη.
Ωστόσο, η συχνότερη επιπλοκή στις κυήσεις αυτών των ηλικιών είναι ο διαβήτης κύησης, ιδιαίτερα αν η μητέρα έχει ξεκινήσει την εγκυμοσύνη της με παραπάνω κιλά. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με παρακολούθηση, συγκεκριμένη, αυστηρή διατροφή και όταν χρειαστεί χορληγηση φαρμακευτικής αγωγής.
Ανάλογη προσοχή αντιστοιχεί και στο θέμα παρακολούθησης της αρτηριακής πίεσης καθώς έχει παρατηρηθεί ότι σε γυναίκες 40+ ετών, η πιθανότητα αυξημένων τιμών είναι 2 με 3 φορές συχνότερη. Η πιο επικίνδυνη επιπλοκή που μπορεί να προκύψει σε αυτή την περίπτωση, είναι η προεκλαμψία μια παθολογική κατάσταση απειλητική για την ζωή μητέρας και εμβρύου η οποία συχνά οδηγεί αναγκαστικά σε πρόωρο τοκετό.
Τοκετός στα 40+…
Μπορεί μια γυναίκα αυτής της ηλικίας να γεννήσει φυσιολογικά; Ναι, με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί μια εγκυμοσύνη χωρίς προβλήματα, η μητέρα βρίσκεται σε καλή φυσική κατάσταση, δεν έχει βάλει βάρος και δεν αντιμετωπίζει κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας.
Η ηλικία δεν αποτελεί από μόνη της αναγκαστική ένδειξη για καισαρική τομή. Ωστόσο, επειδή οι παραπάνω προϋποθέσεις για φυσιολογικό τοκετό δεν πληρούνται συχνά, ιδίως για πρωτότοκες γυναίκες άνω των 37 ετών, η καισαρική εκτελείται σε ποσοστό που αγγίζει το 80%. Συνήθως η επέμβαση γίνεται στην 38η εβδομάδα κύησης εκτός και αν υπάρξουν ενδείξεις που κάνουν απαραίτητη την πρόκληση πρόωρου τοκετού για την προστασία της μητέρας και του εμβρύου.